(Ver)oordelen |
Iedereen oordeelt de hele dag door. Dat kan in gedachten zijn of uitgesproken. Oordelen zijn gezond, want ze geven je een indicatie of iemand of een situatie goed en veilig voor jou is. Als oordelen niet meebewegen met de veranderende situatie of wanneer een oordeel over een kleine groep personen verwordt tot een oordeel over de hele groep worden het veroordelingen, vooroordelen ('plaatjes') of zelfs discriminatie. Daarmee zet je jezelf en de ander vast. Als mensen streven we naar een consistent wereldbeeld en proberen we onze oordelen steeds te 'staven' met bewijzen. Als je de (voor)oordelen hebt uitgesproken, komt daar ook het gevaar van gezichtsverlies bij als jouw ongelijk wordt bewezen en zul je je (inwendig of uitwendig) harder ingraven in jouw oordeel. Dit leidt tot een steeds beperkter wereldbeeld en daarmee beperktere bewegings- en uitingsvrijheid.
(Voor)oordelen komen vanuit onze drang naar perfectie, controle en verbinding en vanuit onbewuste projectie.
(Voor)oordelen komen vanuit onze drang naar perfectie, controle en verbinding en vanuit onbewuste projectie.
Oordelen vanuit perfectionisme en controle |
We streven allemaal in meerdere of mindere mate naar perfectie. Dat doe je alleen op de gebieden waar het binnen bereik is. Als mens willen we dat de wereld duidelijk is en en dat dingen kloppen. Dat vertaalt zich in een gevoel van perfectionisme. Als we dingen niet beheersen of begrijpen, wordt het minder bedreigend als we er in ieder geval controle over hebben. Als je daarbij ook nog eens de 'stemmen van anderen' hoort (zowel die vanuit je jeugd als die van de mensen met wie je je nu omringt), ligt perfectionisme op de loer. Perfectionisme kan je verlammen en de weg blokkeren naar andere activiteiten die je een gevoel van vervulling geven. Vanuit jouw perfectionisme kun je anderen ook onbedoeld kwetsen of zelfs beschadigen (kinderen). Een manier om te vergaand perfectionisme in te dammen is om het eerst te begrijpen en vervolgens bewust te gaan 'doorkruisen', door je te omringen met een gecontroleerd aantal imperfecte dingen of niet naar perfectie strevende mensen (zoals kinderen). Als je aan imperfectie gewend raakt, werkt het als een olievlek en bevrijdt het je van je eigen interne gevangenis en je neiging om over anderen te oordelen.
|
Je streeft alleen naar perfectie als het binnen bereik is.. Laat het je niet beheersen, 'binnen bereik' is al bovengemiddeld.. |
Oordelen vanuit projectie |
"Wat je zegt ben je zelf, met je billen door de helft", voor kinderen is dit een wijsheid die ze al vroeg thuis, van de juf of op het schoolplein horen. Het wordt vaak gebruikt als een soort assertiviteitstraining, een soort schild voor kinderen om te gebruiken als ze worden uitgescholden. Om het bij de ander te houden. Maar eigenlijk zit hier nog veel meer wijsheid in. Alles wat je zegt, bén je namelijk ook zelf. Het komt uit jouw referentiekader en alleen omdat jij het zelf kent, denkt of bent, kun je het überhaupt over een ander zeggen. In psychologische termen noemen ze dat 'projectie', jij projecteert jouw eigenschappen op een ander mens of dier. Bedenk dus goed dat als jij over iemand roddelt of iemand veroordeelt, jij dat doet vanuit eigen projectie, in veel gevallen zul jij de eigenschappen die jij van de ander veroordeelt ook hebben, al dan niet in jouw schaduw. Of je praat gewoon met een ander mee, zonder er zelf over nagedacht of doorvoeld te hebben. In beide gevallen is het goed om stil te staan bij de inhoud van jouw (of andermans door jou gevolgd) oordeel en wat dat over jou zegt. Ook van jouw positieve oordelen over een ander kun je veel zelfvertrouwen krijgen als je deze bril opzet (je zegt het dan immers ook over jezelf).
|
"Wat je zegt ben je zelf, met je billen door de helft." Een kinderlijke vertaling van een volwassen wijsheid::"oordelen is projectie". |
Samen oordelen vanuit drang naar verbinding |
Als je een groep nieuwe mensen bij elkaar zet zonder introductie of begeleiding, is de kans groot dat men vervalt in klagen over het weer, het vervoer er naar toe of over de organisatie. Dat komt omdat mensen die zich onzeker voelen zoeken naar verbinding met de mensen om zich heen. Samen klagen verbindt. Als je niets weet te zeggen, is klagen, oordelen of roddelen vaak de gemakkelijkste route. Daar hoef je immers niet over na te denken, komt bij een ander meteen binnen op gevoelsniveau en geeft een gevoel van 'boven de situatie staan' ("wij zouden het beter hebben gedaan"). Dit is gemakkelijk om te buigen als iemand van de groep iets zegt dat net zo oppervlakkig is, maar wel positief. De groep buigt dan meestal mee en de opmerkingen die volgen komen dan vanuit een positief perspectief. Dat gebeurt ook bij een kringgesprek, waarin iedereen om de beurt zijn/haar mening mag geven. Iedereen volgt de sterkste emotie en dat is vaak de emotie die net tentoon is gespreid. Als je je hiervan bewust bent, kun je ervoor waken niet slechts te volgen, maar vanuit jouw waarheid te spreken. Niet alleen klagen en roddelen verbindt, maar ook jouw waarheid delen met anderen die zich daar fijn door gaan voelen.
|
Vanuit onze drang naar verbinding volgen we de sterkste emotie.. Klagen verbindt. Jouw waarheid delen met mensen die zich daar fijn door gaan voelen, verbindt ook. |
Beoordelen |
Waar mensen vaak niet bij stil staan is dat oordelen een ander ook een ongemakkelijk of onveilig gevoel kan geven. Dit geldt zelfs als het een positief oordeel is (compliment). Het is dan immers 'beoordelen' en jouw beoordeling kan wellicht nu positief zijn, maar de volgende keer negatief. Dat maakt dat mensen proberen om het jou naar de zin te maken, om de beoordeling ook de volgende keer weer positief te laten zijn. Daarmee krijg je een zekere macht / invloed over de ander die op zichzelf onschuldig is, mits je je daarvan bewust bent. Met beoordelen plaats je jezelf tijdelijk boven een ander en als de ander daar niet om vraagt kan dat bedreigend zijn en dat is natuurlijk helemaal niet hoe je het bedoelde met jouw compliment. Geef complimenten dan ook alleen als ze spontaan in je opkomen, of als de ander jou specifiek om een oordeel vraagt.
|
Geef complimenten alleen als ze spontaan in je opkomen, of als de ander jou specifiek om een oordeel vraagt. |
Veroordelen |
Het is menselijk om naar een schuldige te zoeken als er iets mis gaat. Toch is dat niet effectief. Als je een schuldige aanwijst, geeft dat anderen een vrijbrief om niet mee te zoeken naar een oplossing. Door geen schuldige aan te wijzen, maar alleen het probleem te benoemen, voelt iedereen zich gelijkelijk verantwoordelijk voor het vinden van een oplossing. Dat is zowel op micro als op macro niveau het geval. Laat je in een groep kinderen merken dat het je niet interesseert wie de schuldige is, maar dat je wel snel een oplossing wilt hebben, dan zal iedereen meedenken. Wijs je een schuldige aan, dan zal de rest verder gaan met spelen. Als je op macroniveau de politici de schuld geeft van dingen die niet goed gaan, kunnen de burgers weer rustig met hun eigen dingen verder gaan. Onthoud je je van vinger wijzen (bijvoorbeeld omdat een natuurramp de oorzaak is) en definieer je duidelijk de uitdaging, dan ontstaat er gemeenschapszin. Voor de 'schuldige' is het ook effectiever om te zien dat anderen het door hem/haar veroorzaakte probleem mee helpen oplossen, dan wanneer hij/zij als 'straf' geacht wordt dat zelf te doen. Angst, schuldgevoel en boosheid zijn negatieve emoties die ontstaan door bestraffing/veroordeling door derden en die verlammen. Als je wilt dat de schuldige ook zelf bijdraagt aan een oplossing is saamhorigheidsgevoel, gecombineerd met een zichzelf opgelegd verantwoordelijkheidsgevoel effectiever.
|
Als je een schuldige aanwijst, geef je anderen een vrijbrief om niet te hoeven meedenken over een oplossing. |